Categorie: Italiaanse boeken en films

Op de Universiteit bij het departement Italiaanse taal en cultuur werd hij in in jaren ‘2000 veel gelezen. Paolo Giordano. Goed leesbaar Italiaans, toegankelijk woordgebruik, interessante personages. Het boek ‘De eenzaamheid van de priemgetallen’ werd een grote hit en werd zelfs verfilmd. Terwijl het een verdrietig boek is over twee personen die elkaar niet echt kennen, niet echt kunnen bereiken. Datzelfde verdrietige thema speelt een rol in zijn vuistdikke nieuwe roman: ‘De hemel verslinden’ die onlangs verscheen bij De Bezige Bij en dat werd aangeraden door het boekenpanel van DWDD. De onwetendheid van hoofdpersoon Theresa speelt een rol bij alle dingen die ze samen onderneemt met haar grote liefde Bern. Ze kent hem niet echt. Slechts gaandeweg in het boek wordt het hele verhaal rondom de geschiedenis van haar grote liefde Bern ontrafelt. Zoals ook in ‘De eenzaamheid van de priemgetallen’.

Het leven van Teresa en Bern is niet open. En hier laat Giordano zich kennen als een meester in de suspense. Door de geheimen van Bern worden hun andere ideeën in het leven rechtlijnig en onverzettelijk. Hun motieven zijn niet duidelijk, ze richten zich op andere problemen om het grotere eigenlijke probleem maar niet onder ogen te hoeven zien. Dat wil niet zeggen overigens dat het kleine problemen zijn, die andere problemen in de roman. De onvervulde kinderwens en het ecologische idealisme.

Secundair probleem: onvervulde kinderwens in Italië

Vorig jaar las ik voor DitisItalie.nl het boek van Silvia Avallone dat ging over een onvervulde kinderwens en hoe iemand helemaal verstrikt en geobsedeerd kan raken door die wens. Ook in dit boek speelt deze wens van Teresa en Bern zo’n 100 pagina’s een grote rol. Een belangrijk thema in de Italiaanse cultuur. Waar men anders tegen de jeugd, levensgenieten en tegen kinderen aankijkt. Italie heeft een van de laagste geboortecijfers van Europa en stellen beginnen pas op hoge leeftijd aan kinderen en stoppen meestal na 1 kind. Men wil er maar niet aan beginnen. Maar als ze het dan toch willen, wordt alles eromheen heel groot. Kinderen zijn niet ‘gewoon’. Ik heb de indruk dat veel van die enige kinderen (in de zin van 1 kind) het weerbarstige levensproject zijn van hun ouders.

Secundair probleem: Ecologisch fundamentalisme: het nieuwe geloof

Puglia, dat tot 50 jaar terug nog een sterk religieus karakter had wordt nu met de globalisering overspoeld door toerisme. Op Instagram zijn er tientallen accounts die de toerist naar de regio moeten trekken met gephotoshopte ondergaande zonnen, plaatjes van elke keer opnieuw hetzelfde strandje bij Polignano al Mare en authentieke arme vissers die octopussen doodslaan op de rand van de kade om het vlees zo malser te maken. Puglia is enorm in opmars bij de Nederlandse toerist, ik ga er zelf ook naar toe in het voorjaar met mijn gezin. Omdat het niet zo druk is als Napels of Rome, kleinschaliger en landelijker. Toegankelijker.

Toen God verdween uit Puglia, had dit boek kunnen heten. Wereldverbeteraars die vroeger in Nederland naar Flevoland gingen, in Italie gaan ze naar Puglia lijkt het. Om de rust te zoeken van de natuur, een leven in eenvoud te leiden dat geromantiseerd wordt. Bij de volwassenwording van Bern en zijn halfbroers speelt het geloof een belangrijke rol. De indoctrinatie van Berns stiefvader Cesare wordt op de weg naar volwassenheid ingeruild voor de ecologische theorieeen van Danco. Het ene fundamentalisme (het bijbelse van zijn stiefvader) wordt vervangen door een ander fundamentalisme. Ze richten samen een gemeenschap op die vrij is genetische manipulatie, bestrijdingsmiddelen en ook voeren ze aktie met een k tegen mensen die dit wel voorstaan. In feite zijn het ontwortelde jongeren met wilde ideeën.

Onderliggend probleem : Incest of geweld

Al na zo’n 50 bladzijden moest ik het boek even wegleggen. Ik had het gevoel dat er achter het verhaal van een streng religieuze familie met geadopteerde zoons een verhaal van incest of geweld schuil ging. Het wordt niet gezegd, maar het speelt in het hele verhaal wat mij betreft de hoofdrol.

Ik zag op tv eens een interview met rechtbankmedewerkers die alle verhalen en details van de incest moesten horen rondom de zaak van die jongen die bij kinderdagverblijven in Amsterdam allemaal peuters had misbruikt. Een verschrikkelijke baan.

Zelf heb ik al moeite met een boek dat dit impliceert. Hoofdpersoon Teresa is eigenlijk een best gewoon pubermeisje dat op vakantie in Puglia doldwaas verliefd wordt op Bern. Éen van de geadopteerde zoons. En die verliefdheid zal haar lot beslechten. Ze wordt helemaal opgezogen door die familie, die leeft op sektarische wijze. En door Bern, een sterke persoonlijkheid gevormd door zijn aangetaste jeugd.

Nu ben ik bij blz. 350 en is het nog steeds niet onthuld of er sprake was van geweld of incest bij het pleeggezin van Bern. Er zijn steeds impliciete verwijzingen, maar hoofdpersoon Teresa en de lezer worden maar langzaam ingewijd in alle details. Ik weet niet of ik het boek nog uit wil lezen. Die voortdurende onderhuidse spanning en suggestie van misbruik of geweld vind ik moeilijk te verdragen. Een ongelukkige jeugd schijnt een onuitputtelijke bron te zijn voor schrijvers en de verhalen die zij maken. Ook zijn er boeken vol geschreven over incest, manipulatie, geweld etc. Zo ook bij het boek ‘Strikken’ van Domenico Starnone afgelopen jaar, waarin de manipulatie in een mislukt huwelijk centraal staat. Perché? vraag ik me dan af. Wat kunnen we leren van al dit ongeluk?

Is dit een mens?

Na de verschrikkingen van WOII vroeg Primo Levi zich af: Is dit een mens? En dan had hij het over de totale ontreddering, ontgoocheling, het ontnemen van alle perspectief, alle hoop en liefde bij het leven in een concentratiekamp. Een holocaustvergelijking is altijd ongepast. Mijn oma zei altijd (en mijn moeder zegt nu): “Wat is erg als iets anders nog erger is”? Ik vraag me af wat menselijk is. Wat is mooi, waar ligt schoonheid, wat is een mooie vervoering?

Wijs ik alle boeken af met een indringend verhaal? Mooier vond ik dit jaar ‘Doem’ van Beppe Fenoglio of ‘Het hoogste goed’ van Andrea Bajani. Deze boeken zijn poëtischer en troostrijker in hun beschouwing van ellende. Leg die dus maar onder de kerstboom. ‘De hemel verslinden’ is meeslepend en knap geschreven, maar ook een stortbak aan fictieve ellende.

Paolo Giordano

De hemel verslinden

De Bezige Bij 2018

Vertalers: Mieke Geuzebroek en Pietha de Voogd

Euro: 24,99

496 pagina’s

Het besproken boek van Giordano ligt in de Bruna Schoonhoven in de schappen. De andere genoemde titels kunnen ze daar voor je bestellen.

Afgelopen donderdag ging ik met een aantal leerlingen naar het Filmhuis in Gouda voor de film “A casa tutti bene”. Een feelgoodmovie volgens de omschrijving. Een écht familiedrama, hoewel het ook wel weer behapbare drama’s waren. Het ging niet over uitbuiting, prostitutie, manipulatie, geweld, incest, armoede, discriminatie of echte zware thema’s. Vóór de film werd een trailer geshowd van de nieuwe film van Matteo Garrone, “Dogmen”, ongetwijfeld een veel heftiger verhaal met veel geweld. Deze komt ook binnenkort in de bioscoop. Het is overigens niet beter om psychologische extremen op te zoeken, maar het zijn wel verschillende types films. Vind maar eens een goede film in de middenmoot: wel psychologische diepgang, geen shockerende film. Die vind ik dun gezaaid.

Verschillende draadjes

Er liepen binnen “A casa tutti bene”verschillende draadjes binnen het verhaallijn die de verschillende familieleden volgde in hun dagelijkse sores. Een stel dat niks te makken had en eigenlijk hoopte hun familieleden wat financiele steun te kunnen ontlokken, twee verliefde pubers, de relatie van een zestig plus stel waarvan één er met dementie te maken had en natuurlijk als laatste: overspel (fare le corne in het Italiaans). Al met al toch nog behoorlijk wat drama dus, het moet natuurlijk wel een film opleveren. Ik moet zeggen, ik was wel de buis gekluisterd hoor. Ik was vooral ontroerd door die dementerende geliefde en de ontluikende verliefdheid van de pubers en kon me het meest herkennen in Elettra, de enige die het allemaal maar een beetje onderging, dat hele feest 🙂

Sempre queste corne!

Met overspel heb ik dan wat minder, ik word daar altijd een beetje moe van als ik naar die Italianen in films kijk die heel druk en bezitterig doen, moeilijkheden creëren en er een sport van maken om hun leven zo ingewikkeld mogelijk te maken. Italiaanse filmmakers (In dit geval Gabriele Muccino) hebben daar, nóg meer dan Nederlandse regisseurs, een handje van. Maar goed, ik kom uit een dorp, het zal wel iets van de grote stad zijn. In ieder geval kan iedereen wat herkennen met al die kleine verhaallijnen, naar gelang (de fase van) je leven waar je zelf in zit.

 Volgen van een script

Er was dus wel een slim scenario, maar af en toe kreeg ik ook het gevoel dat het script van “hoe schrijf ik een succesvol verhaal” wel erg strak werd gevolgd. De verhalen zijn pakkend, maar niet shockerend, drama en geluk wisselden elkaar voortdurend af, die afwisseling werd een beetje eentonig. De personages kregen niet echt diepgang. Het waren typeringen van de problemen van gewone mensen. Ze waren duidelijk op zoek naar de trefwoorden “Feelgood movie” en “familiedrama”.Dat er dan op het einde van de film nog iets quasi-filofisch over tijd werd gezegd vond ik ook een beetje jammer. Diepgang moeten mensen zelf in een film kunnen vinden, maar ga dat niet opdringen.  Een leuke film wel als je niet iets heftigs wil, maar gewoon kleine emoties wil ervaren en niet hoeft na te denken bij een film.

Leuk voor je Italiaans

De leerlingen herkenden wel wat Italiaans af en toe. Zinnetjes zoals “Cos’è successo?” “Va bene” en ook enkele populaire scheldwoorden passeerden de revue. In de dialogen van een film wordt vaak heel rap gepraat, dat is wel lastig als student. Toch is het leuk te luisteren en je over te geven aan de Italiaanse klanken. Die gewenning is natuurlijk ook prima en ook de ontspanning die je ervaart als bioscoop kijker is heel goed voor het leren van je Italiaans. En anders dan een luisteroefening in de les.

De film draait voorlopig nog in filmhuizen.

Voor DitisItalie recenseerde ik ook de Italiaanse films Indivisibile, Call me by your name, Amori fragili,  Il colore nascosto delle cose, A ciambra , Perfetti sconosciuti, Un bacio , Mia Madre  en Le cose che restano. 

Liever lezen over Italie? Rosita Steenbeek schreef een boek over vluchtelingen op oa Lampedusa,