Toen ik ‘La storia’ van Elsa Morante aan het lezen was, kwam ik zoveel mooie woorden tegen dat ik dacht: ik moet een blog maken over de mooiste Italiaanse woorden. Ik schreef al eens een blog over de redenen waarom het Italiaans zo’n mooie taal is, maar dat ging meer over het geheel.
Nou kunnen individuele woorden om verschillende woorden mooi zijn en ik maakte 8 categorieen:
De mooiste Italiaanse woorden qua klank en spelling
- associazione (vereniging): vanwege de drie verschillende s/c/z klanken in één woord verenigd.
- pozzanghera (vieze regenplas). De ò, de dubbele z en de gh.
- singhiozzare (snikken), ook weer die ò en de gh
- zoppicare (mank lopen), weer di ò, in combinatie met die dubbele p en de z.
- chiacchierare (kletsen), een dubbele chi, waar vind je dat nou nog?
- anneffiare (bewateren), effia, dat klinkt net als de uitroep ‘uffa’, die ook gewoon sympathiek is. Als mensen ‘uffa’ zeggen, vind ik ze altijd sympathiek. Het is een beetje de uitroep van naieve jonge meisjes die geen zin hebben om te doen wat hun moeder zegt. Of van Antonella Clerici die Mike Buongiorno van het lijf probeert te houden. Antonella Clerici en opstandige meisjes hebben allebei mijn sympathie.
- atroce (; omdat het zo mooi klinkt uit de mond van een Siciliaan, met die sj klank.
- violacei (paarsachtig), prachtig vanwege de vele klinkers. Only in Italy.
- guinzaglio (riem, van huisdier). Guinzaglio. Wat een woord. Etymologisch komt dat woord dus uit het Middeleeuws Duits, en die klank waarschijnlijk dus ook.
Dan zijn er ook mooie Italiaanse woorden in betekenis:
- addirittura (zelfs, beslist), mooi omdat het vaak als uitroep wordt gebruikt in Italie die geen Nederlands equivalent heeft. Er zit ook het woord ‘dritto’ in, rechtdoor. Er zit iets rechtlijnigs in het geheel.
- disinvoltura (nonchalant / ongedwongen) Hier schuilt de kunst van de meester.
- spavalderia (driestheid / aanmatiging). Hybris. De klassieke zonde. De betekenis van het woord is mooi. In het Nederlands ook, maar in het Italiaans nog meer.
- medesimo (dezelfde / hetzelfde), omdat je het alleen maar vóór het zelfstandig naamwoord kunt zetten als bijvoeglijk naamwoord. Of je gebruikt het zelfstandig. Het is een eigenaardig woord.
- palpebre (oogleden) Het woord ziet er niet echt Italiaans uit, naar mijn idee. Het komt uit het latijn. Ik kan niet goed uitleggen waarom, maar in het Italiaans klink het poetisch, terwijl het in het Nederlands meer biologisch/anatomisch klinkt.
- rimbambita (kinds persoon). Er zit het woord bambino in. In het Italiaans heeft het iets teders, wat ook een kind heeft. Of sommige mensen met dementie. Het heeft niet de negative klank voor mij van ‘achterlijk’.
- inghiottire (doorslikken). Tja, net als Ghiotto, de schilder, een mooie klank en letter combinatie
- crepuscolo (schemering) Bij een Italiaanse schemering heb ik een heel ander gevoel dan bij een Nederlandse schemering.
- confabulazione (gesmoes), ik houd sowieso van lange woorden in het Italiaans. Dit is ook in het Nederlands een mooi woord.
- rincoglionita (afgestompt/imbeciel/seniel), er zit het woord ‘coglione in’ (kloot/klootzak), daar is een werkwoord van gemaakt. De toestand van iemand wordt gereduceerd tot één kenmerk en ook die -ita maakt het een soort toestand. Eigenlijk is het een participio passato, een voltooid deelwoord, bijvoeglijk gebruikt. Het is een voltooide toestand.
Mooie Italiaanse woorden in een uitdrukking
- cotta (gekookt). Avere una cotta per qualcuno betekent ‘een bevlieging hebben voor iemand, een korte hevige verliefdheid, een crush. Ook wordt het als slang bij jongeren gebruikt in de zin van ‘gaar’, zoals je ‘gaar’ kunt zijn na een hele dag monotoon werk te hebben verricht.
- addosso (op iemands lichaam / op zich / tot last / in zich) Ik vind ‘dosso’ een heel curieus woord en het woord ‘addosso’ komt voor in allerlei verschillende uitdrukkingen. Het heeft iets te maken met ‘dosso’, met dragen, op je rug of schouders en hoewel het ook wordt gebruikt in psychische zinnen heeft het altijd een fysieke weerklank. Buscarsi addosso (zich iets op de hals halen), addossarsi una responsabilità (een verantwoordelijkheid op je nemen) buscarsi addosso qualcosa (zich iets op de hals halen) hai troppa ciccia addosso (je zit te goed in het vlees), dare adosso a qualcuno (iemand te lijf gaan), lanciare qualcosa addosso a qualcuno (iemand iets naar het hoofd slingeren, de rij is eindeloos.
Mooie Italiaanse woorden die klinken zoals ze zijn:
Ik begrijp dat deze categorie nogal ambigue is of persoonlijk zou kunnen zijn. Ik denk echter wel dat veel mensen begrijpen wat ik bedoel, hoewel je misschien andere woorden zou kiezen. Mijn man (leraar engels) heeft het met het woord awkward. Omdat je het woord zo raar schrijft, klinkt het woord ook raar en die betekenis heeft het ook. Ook hebben Yentl en De Boer het in hun liedje ‘Ik heb een man gekend’ het over het woord ‘bed’ dat ook de vorm heeft van het woord bed. Triviaal, maar als leuk voor taalfetisjisten.
- chiasso (lawaai / herrie). Klinkt ook zoals de betekenis.
- smarrito (zoek geraakt, verloren, in de war). Nel mezzo del cammin di nostra vita / mi ritrovai per una selva oscura / ché la diritta via era smarrita. De eerste drie regels van Dantes Inferno. Smarrito. Klinkt ook als de betekenis die het woord heeft. De sm op het begin. Prachtig. Een voltooid deelwoord dat bijvoeglijk wordt gebruikt.
- bisbigliare (fluisteren) vanwege die dubbele b, als je het woord hoort dan kan het alleen maar fluisterend gezegd worden.
- spaventare (bang maken). In het Italiaans word ik vaak bang als ik dit woord zie, dat heb ik bij het Nederlandse woord ‘bang’ dus niet.
- smorfia (grijns) de klank drukt ook gewoon het woord uit. Als ik het woord lees in een roman, visualiseer ik altijd meteen het personage met een grijns op zijn smoel. Een reden waarom lezen leuker is dan een film kijken.
Mooie Italiaanse woorden met suffixen
- svogliatezza (lusteloosheid) er zit het woord voglia in, lust of verlangen, die s maakt het ontkennend en dan ook nog die suffix – ezza die er weer een toestand van maakt.
- ebbrezza (roes/ dronkenschap). Ook hier zit een – heid in, in die -ezza. Ook hier geldt dat het woord klinkt zoals de betekenis.
- sdrucciolevole (glibberig), de combinatie van sd, de u die oe is en de dubbele ccio en dan ook nog het ‘evole, een prachtige suffix die er een toestand van maakt. Ik vind sowieso die suffixen – ezzo / – ezza / – evole die er een – heid van maken mooi. Dat doet mij denken aan Plato en zijn ideeenwereld: niet een paard uit de echte wereld, maar het idee van een paard uit de ideeeenwereld. Paardachtigheid. Glibberigheid, lusteloosheid. Het verwijst naar een toestand van ‘zijn’, een idee. Een abstract idee aan de hand van een bijvoeglijk naamwoord.
- vestituccio (lelijk jurkje) het suffix – uccio maakt iets lelijk, aftands.
Woorden om jezelf te leren kennen
Het leuke van een nieuwe taal is dat je nieuwe woorden leert om de wereld te leren kennen. Die je de wereld in een ander daglicht laten zien of die je jezelf beter doen kennen. Er zijn een aantal woorden die bij mij passen, die bij mij horen, in het Italiaans, op een manier waarop een Nederlands woord dat niet zou kunnen:
- smania (rusteloosheid, begeerte, eerzucht) Dat het woord die drie verschillende betekenissen in één woord vat, dat is goddelijk.
- spensieratezza (zorgeloosheid, lichtzinnigheid, gedachteloosheid). Een pensiero is een gedachte, door die s ervoor wordt het ontkennend (zonder gedachten) en door die – ezza wordt het een toestand. Ik denk dat dat ook mijn favoriete staat van zijn is. Gedachtenloos. Zorgeloos en lichtzinnig. Heerlijk.
- ruminare (herkauwen) Mooi omdat het vaak over een gedachte gaat die terugkomt in je hoofd, waar je dan op ‘kauwt’. In het Nederlands wordt het woord ‘rumineren minder gebruikt dan in het Italiaans, misschien omdat het in het Nederlands alleen die omschrijving kent als: herhaardelijk nadenken over de betekenis en oorzaken van problemen, gevoels en symptomen, vaak gericht op nare gebeurtenissen die je hebt meegemaakt. Veel mensen herkennen dit als ‘in het verleden blijven hangen’. In het Nederlands denk je niet aan een herkauwende koe.
- irrequietezza (gewoel / onrust) Misschien roept de spelling van dat woord bij mij al die onrust op.
Mooie Italiaanse woorden die mij als Nederlander heel paradoxaal overkomen:
- balla (leugen) Het woord wordt in veel uitdrukkingen gebruikt waardoor het ineens een andere betekenis krijgt: raccontare un sacco di balle (onzin)
- noia (verveling / ergernis) Geniaal dat dat in het Italiaans hetzelfde woord is.
Mooie Italiaanse woorden uit het dialect
In het boek van Goliarda Sapienza, L’arte della gioia, wordt veel siciliaans gesproken. een mooi woord daar vind ik picciridda (klein meisje) of picciriddo (jongetje) Het napolitaanse equivalent is piccirillo / piccirella. Ook wordt er vaak naar baby’s verwezen met het woord ‘creatura‘ wat denk ik uit de bijbel komt en wat ik naar het nederlands zou vertalen met het woord ‘schepseltje’.
Tot slot het bekende liedje ‘Parole parole’